دانلود معماري ايران به قلم 33 پژوهشگرايراني

چهارشنبه ۰۱ دی ۹۵ | ۱۰:۰۱ ۲۱ بازديد

معماري ايران به قلم 33 پژوهشگرايراني

بخشهايي از متن:

( نظري اجمالي به معماري ايران درعهد اسلام) « معماري ايران در طي تاريخ طولاني خود داراي ويژگي، اصالت، طرح و سادگي، توأم با آرايش بر مايه بوه است» با اين برداشت آرتورپوپ- مستشرق و ايران شناس نامي آمريكا به فرهنگ معماري ايران ردي مي آورد. او مي گويد: (اصالت اشكال زندگي ايران بدين گونه نمايان مي شود كه در ابنيه مسكوني از خودنماي و برون آرايي به در بوده است) با اين يقين معماري را به عنوان يكي از پربارترين شاخه هاي تنرمند فرهنگ و هنر ايراني معرفي مي كمند. هنر در ايران به قدمت تارخيا تس و معماري از كهن تريهنرهاست. رونق اعتلاي معماري در ايران باستاني گواه آن است كه اين سرزمين از كانون هاي نخستين شهرسازي ونيز سد سازي و مهندسي بوده است. و اين گواهي بناهايي كه از ميان ازمنه وا عصار با سيماي غبار آلود سر بيرون كشيده اند و سرهاي باستاني و شهرها و دهكده هاي شاهي تأييد ميكند. آثاري كه جسته و گريخته ازخلال نوشته هاي باستان شناسان بدست ميآيد روشنگر آن است كه هنر و صنعت 5000 سال قبل ازميلاد در اين مرز و بوم ريشه و نشان دارد.

معماري ايران شناسنامه معتبر مردم اين سرزمين از دوترين ازمنه قدمي است طبيعت اقليمي ايران در اين زمينه تأثير گذار فرهنگ هايي كه با ؟؟ و مغلومين به اين خطه را گشودند. در اين معماري كهم بارزترين اشكال خود جلوه كردن است. آداب و رسوم، مراسم مذهبي، روحيات، اخلاقيات، انديشه و عقيده نسلها در معاري ايران انعكاس واضحي دارد. نه تنها در بناهاي عظيم، در ابنيه اثار كوچك هم مي توانيم اين انعكاس را دريابيم. آتشكده و دهكده هاي شاهي كه درگذشته كه در سراسر اين خطه جابه جا روييده بود و اينك به جا مانده است باري از فرهنگ معماي ايران باستان را در خويش نهاده است آتشكده دهكده هاي شاهي را در ايران باستان بر روي تپه ها بنا مي كرده اند. در دهكده هاي شاهي معابد ويژه پرستش مهر و ناهيد ( فرشته آب) وجود داشت. نقاطي كه هم اكنون به پل دختر يا قلعه دختر نسبت مي دهند، همان پرستشگاهها باستاني ناهيد يا فرشته آب است از معابد مهر (ميترا) كه قبل از زردتشت در ايران رواج داشته است. نمونه هاي چندي باقي است. معبد (مصيصر) در شمال غربي ايران كه در كوه تراشيده شده است و همچنين صخره (پي فخيريكار) در جنوب درياچه رضاييه ازجمله اين نمونه ها هستند. مهر پرستان باستاني قبل از ورود به معبد در جايي دست خود رابه آب مي زدند و آن را (مهرآب) مي ناميدند. كه شايد نعت محراب دوره اسلامي از آن سرچشمه گرفته باشد.

...

بنابراين به اعتقاد من عاملشهر سازي و معماري هيچ دوراني را بدون آگاهي كامل و همه جانبه بر چگونگي ويژه گيهاي زندگي اجتماعي، اقتصادي، سياسي و جهان بيني فرهنگي آن جامعه نمي توان مورد مطالعه و تجريه و تحليل قار داد. همچنين بايد گفت كه عامل شهر سازي و معماري گذشته از عواملي كه در پيش بآن اشاره شد به عوامل گوناگون ديگري نيز ارتباط دارد كه از آنجمله مي توان عامل موقع و محيط جغرافيائي، شرايط اقليمي، آب و … را برشمرد.

- موقع خاص جغرافيائي و شرايط اقليمي عواملي هستند كه در فرم بخشيدن به شكل و فضاي معماري دخالت بسيار داشته اند. در مورد مسئله آب مايل بودم تا اين فرصت را در اختيار مي داشتم كه تنها دربارة رابطة اين پديده با موضوع شهر سازي و معماري صحبت كن. زيرا كه عامل آب در فرم دادن به يك شهر، در جهت دادن به خطوط يك شهر و در فرم دادن به يك فضاي معماري و بالاخره طرحهاي باغ سازي دخالت فراوان دارد. از اينرو سرزمين هاي خشك و كم آب ناگزير از آنند تا با آگاهي كامل در زمينه موقع و ميزان منابع آبهاي موجود، در امر طرح ريزي نقشه شهر بمنظور بهره برداري موفق تر از منابع آب اقدام كنند. ايران را در ميان سرزمين هاي كم آب جهان مي توان از جمله نقاط معدودي دانست كه معماران و شهرسازان آن با آگاهي وتسلط كامل توانسته اند بمنظور استفاده كامل از ميزان منابع ناچيز آب، دقيق ترين نقشه هاي شهر سازي و شبكه هاي آبرساني و مجموعه هاي معماري را طرح ريزي كنند. وجود عامل اختلاف سط زياد ميان واحدهاي مسكوني و مجموعه هاي معماري شهرهاي قديمي ايران با كف خيابانهاي موجود شايد در برخورد نخستين براي بسياري غير قابل توجيه بنمايد؛ ولي در بررسي چگونگي ودليل وجود چنين اختلاف سطحي بروشني در مي يابيم كه نقش عامل آب تا چه حد در آن مؤثر بوده است. چنانكه وقتي شاهكار شكوهمندي چون بناي مسجد آقا را در كاشان درسطح مختلف مييابيم شايد در اولين برخورد كمي غير متعارف بنظر آيد ولي چون با كنجكاوي بآن بنگريم مشاهده خواهيم كرد كه چگونه معمار هنرمند اين اثر به منظور دسترسي به آب روان در سطحي بسيار پائين با مهارت و استادي خاص چنين طرحي را عرضه ساخته است. مسئله آب در ايران در امر باغ سازي و شبكه بندي هاي آن نقش اصلي را بر عهده داشته است. امروز مشاهده طرح برخي از پاركهاي جديد بانقشه هاي فانتزي و غير معقول روشنگر اين امر است كه طراحان اين پاركها كوچكترين آگاهي بر ضوابط و منطق باغ سازان كهن ايران ندارند و دليل طرحهاي شطرنجي را در باغ سازي ايران نمي دانند. باين نكته توجه نكرده ايد كه چرا آبرا در جويهاي تنك روان ساخته و سپس به پهنه هاي وسيع هدايت كرده اند و در عين حال كوشيده اند تا درختهاي بلند در آنها سايه گستر باشند. تلاش معماران باغ ساز ايراني در استفاده از مخزن هاي محدود اب براي ايجاد پهنه هاي وسيع در كار باغ سازي منجر به خلق آبنماهائي با ويژگيهاي خاص گرديده كه از نظر جنبه هاي فني بمنظور جلوگيري از هدر دادن آب داراي ارزش خاص هستند.

- مصالح ساختماني خود يكي از مهمترين عواملي است كه در امر معماري دخالت دارد. معماري ايراني در طول تاريخ هيچ گاه بوضع اسف بار و غير منطقي سي چهل سال اخير خود در زمينه استفاده غير اصولي و ناموفق از مصالح ساختماني دچار نبوده است. معمار ايراني هميشه مي كوشيده تا شاهكار خود را با كمك مصالح مناسبي كه دسترسي بآن آسان و از نظر اقتصادي با صرفه باشد خلق سازد از اينرو جز در برخي موارد استثنائي از كاربرد مصالحي كه جنبه فانتزي داشته و متناسب با شرايط اقليمي و امكانات اقتصادي جامعه نبوده هميشه خود را بدور نگهداشته است.

- عامل مذهب در بيشتر دورانها و در بيشتر سرزمين ها از عوامل مهم و اساسي و تعيين كننده قطعي در زمينه شهر سازي و معماري بشمار مي رفته است. قدرت اين عامل در برخي دورانها ومكانها تا حدي بوده است كه بسياري از عوامل موثري را كه در بال بر شمرديم نفي ساخته است در اينجا بعنوان مثال مصر كهن را مثال مي آوريم كه با توجه به شرايط اقليمي سخت، وجود آفتاب سوزان و گرماي شديد، ايجاب مي كرد تا خيابانها و شبكه هاي ارتباطي از عرض كتري بهره مند باشند تا بناهائي كه در دو جانب انها بنا مي گرديد بتواند عبور كنندگان را در سايه هاي خود پناه دهد. ولي بعكس شاهد آن هستيم كه عرض خيابانها در مصر دوران افاغنه به 60 متر مي رسد و اين چيزي نيست جز نشانة قدرت حاكم و مسلط مذهب در جامعه شهرنشين مصري. زيرا اكه اساس امر مشاركت دسته جمعي و انبوه مردم در مراسم مذهبي معبد بزرگ است. از اينرو مي بايست شبكه هاي ارتباطي شهر خود را با اين مراسم تطبيق دهند تا انبوه مردم در زماني معين بتوانند خود را به معبد برسانند و در فاصله مدت كمي از معبد خارج شوند.

...

اصفهان در دوره جانشيان تيمور

تيمور فرزند امير ترغاي است ككه بتارخي شعبان 736 هجري يعني حدود پنج ماه بعد از فوت سلاطن ابوسعيد بهادرخان (716-736) در يكي از قراء شهر كش ( بين سمرقند و بلخ كه آنرا شهر سبز نير مي گفتند) متولد شده و ايام خردسالي را در ميان طايفه برلاس كه خويشاوندان اجدادي او بودند بسر بدره است و پس از آشنائي با آداب شكار و سواري و تيراندازي در راه جاه طلبي و حمله به كشورهاي ديگر گام برداشته است اوايل زندگي او درست معلوم نيست و تنها از حدود 761 هجري وقايع تاريخي زمان او ثبت و ضبط شده است.

چنانكه نوشته شد لقب گوركان بعمني ( داماد) از زماني بنام او اضافه شده كه خواهر يكي از امراي بزرگ ماوراءالنهر بنام امير حسين قزغني را به زوجيت گرفته و يا چنانكه جمعي ديگر گفته اند چون تيمور دختر تغلق تيمور پادشاه كاشغر را بعقد خود درآورده گوركان لقب گرفته است.

تيمور از سال 773 تا 781 خطه خوارزم را ضميمه متصرفان خود نمود و از 776 تا 779 در مغولستان و دشت قپچاق تاخت و تاز نمود و تمام ناحيه بين رود سيحون ودرياچه آرال و درياي خزر را بتصرف خود درآورد. و از 782 تا 785 هجري در خراسان تاخت وتاز نمود و آل كرت و سلسله سربداران را برانداخت و در سال 785 درهرات كشتاري هولناك نمود و از سرهاي مقتولين كله مناره ها برپا كرد و تا سال 787مازندران و استرآباد را نيز ضميمه متصرفات خود نمود.

يورش سه ساله امير تيمور از سال788 آغاز مي شد و در اين يورش سپاهيان او خراسان و مازندارا نو آذربايجان را تسخير كردند ودر آخرتابستان سال 788 ارمنستان وتفليس و روان و شهرهاي بايزيد و ارزنه و ارزنجان نيز بتصرف وي درآمد.